Nova teorija o kraju svemira: kolaps umjesto vječnog širenja

Znanstvenici koji proučavaju tamnu energiju razmatraju mogućnost da svemir neće nastaviti da se širi beskonačno, već da bi mogao završiti u ogromnom kolapsu, poznatom kao “Veliko sažimanje” (Big Crunch). Ta ideja predstavlja alternativu trenutno dominantnom modelu, prema kojem se svemir širi sve brže i širenje se nikada ne zaustavlja.

Prema novoj, još nepotvrđenoj teoriji objavljenoj u junu, svemir bi mogao započeti proces sažimanja za oko 10 milijardi godina. To je vremenski okvir kraći od sadašnje starosti svemira, koja se procjenjuje na 13,8 milijardi godina.

Dva velika naučna projekta, Dark Energy Survey (DES) i Dark Energy Spectroscopic Instrument (DESI), prikupili su u proteklih godinu dana podatke koji ukazuju da se tamna energija možda mijenja s vremenom. Ako se to potvrdi, moglo bi doći do preispitivanja Einsteinove kosmološke konstante, koja do sada tamnu energiju opisuje kao konstantnu i nepromjenjivu.

Jedan od prijedloga koji pokušava objasniti nove podatke uključuje ideju o postojanju dva izvora tamne energije, od kojih su jedan tzv. aksioni – hipotetske, izuzetno lagane čestice koje gotovo da ne reaguju s materijom i ispunjavaju cijeli svemir.

Autori nove teorije smatraju da sadašnje ubrzano širenje svemira nije konačno stanje, nego rezultat djelovanja aksiona. Kako se oni s vremenom „razrjeđuju“ i gube na snazi, dominantnu ulogu preuzima negativna kosmološka konstanta, koja dovodi do usporavanja širenja i eventualnog sažimanja svemira.

„Širenje svemira će prvo usporiti, zatim potpuno stati, a potom se okrenuti unazad“, navode autori.

U tom scenariju galaksije bi se počele međusobno približavati, prostor bi se smanjivao, temperatura i gustoća bi rasle, sve dok svemir ne završi u novoj singularnosti – praktično suprotnoj početnoj tački Velikog praska.

Prema izračunima, sažimanje bi počelo za oko 10 milijardi godina i trajalo bi dodatnih 10 milijardi. To znači da bi svemir mogao doživjeti potpuni kraj 33 milijarde godina nakon Velikog praska.

Ipak, stručnjaci upozoravaju da se radi o spekulativnoj teoriji.

„Čak i ako se pokaže da kosmološka konstanta nije dovoljna za objašnjenje tamne energije, to ne znači da je ova teorija ispravna. Treba nam jednostavno bolja teorija. Svemir možda nije još na polovini svog životnog vijeka, ali je sigurno već prešao veliki dio puta“, navode autori.

Ova hipoteza unosi dodatnu složenost u razumijevanje sudbine svemira i mogla bi značajno uticati na buduća kosmološka istraživanja.