Zašto žirafe imaju toliko duge noge – za vrat znamo
Podijeli vijest
Istraživači su otkrili da dugačke noge žirafa imaju ključnu ulogu u energetskoj efikasnosti ovih životinja, olakšavajući rad srca pri pumpanju krvi do mozga.
Evolucijska prednost
Dok je svrsishodnost produženog vrata žirafa relativno jasna – omogućava im pristup lišću na visokim stabilima akacija koje su nedostupne drugim sisarima – naučnike je dugo zbunjivala svrha njihovih izuzetno dugih nogu. Prema podacima objavljenim u časopisu Journal of Experimental Biology, ovi udovi imaju presudnu ulogu u energetskoj ravnoteži organizma.
Žirafe koriste ekskluzivni izvor hrane koji im omogućava reprodukciju tokom cijele godine i bolju šansu za preživljavanje sušnih perioda u odnosu na druge afričke životinje.
Energetski izazov visokog krvnog pritiska
Produženi vrat predstavlja ozbiljan izazov za kardiovaskularni sistem. Krvni pritisak odrasle žirafe često prelazi 200 mm Hg, što je više nego dvostruko u odnosu na većinu drugih sisara. Zbog toga srce žirafe u mirovanju troši više energije nego cijelo ljudsko tijelo u istom stanju, odnosno više energije nego srce bilo kojeg drugog sisara slične veličine.
Hipotetička životinja „elafa“
Naučnici sa Univerziteta u Adelejdu i Univerziteta u Pretoriji kreirali su model zamišljene životinje koju su nazvali „elafa“ – kombinaciju tijela antilope i vrata žirafe. Istraživanje je pokazalo da bi ova hipotetička životinja trošila čak 21 posto svoje ukupne energije samo na rad srca, dok žirafa troši 16 posto, a ljudi svega 6,7 posto.
Podizanje srca bliže glavi pomoću dugih nogu žirafama štedi neto pet posto energije dobijene iz hrane. Tokom jedne godine, ova ušteda iznosi preko 1,5 tona hrane, što može predstavljati razliku između života i smrti u uvjetima afričke savane.
Evolucijska historija i kompromisi
Prema knjizi „Kako žirafe rade“ zoologa Grejama Mičela, preci današnjih žirafa razvili su duge noge prije nego što su evoluirali produženi vrat. Sa energetske tačke gledišta, ovo ima savršenog smisla – duge noge olakšavaju rad srca, dok dugi vrat ga otežava.
Međutim, evolucija dugih nogu donijela je i određene nedostatke. Žirafe su prisiljene raširiti prednje noge prilikom pijenja vode, što ih čini sporim i nespretnim pri ustajanju i bijegu od predatora. Statistički podaci pokazuju da su žirafe najugroženije od predatora upravo kada se napajaju na pojilištima.
Poređenje sa drevnim divovima
Naučnici ističu da troškovi energije srca rastu proporcionalno sa visinom vrata, što nameće određena ograničenja. Sauropodski dinosaurusi, poput „žirafatitana“ iz berlinskog Prirodnjačkog muzeja, imali su vratove visoke 8,5 metara, što bi zahtijevalo krvni pritisak od oko 770 mm Hg – gotovo osam puta više od prosječnog sisara.
Prema mišljenju istraživača, troškovi energije srca za pumpanje krvi kod takvih drevnih divova vjerovatno bi premašili energetske potrebe cijelog ostatka tijela, što dovodi u pitanje mogućnost podizanja glave na takve visine bez gubitka svijesti.
