Tajni ruski satelit povezan s nuklearnim programom van kontrole?

Tajanstveni ruski satelit, za koji američki zvaničnici vjeruju da je povezan s programom razvoja nuklearnog protusatelitskog oružja, pokazuje znakove nekontrolisanog okretanja, sugerišući da možda više nije funkcionalan, što bi mogao biti neuspjeh za moskovske napore u razvoju svemirskog naoružanja, navode američki analitičari.

Satelit Cosmos 2553, lansiran od strane Rusije samo nekoliko sedmica prije invazije na Ukrajinu 2022. godine, imao je više epizoda nečega što se čini kao nepravilno okretanje tokom protekle godine. Ove zaključke donose analize Dopler radarskih podataka kompanije za praćenje svemira LeoLabs i optičkih podataka kompanije Slingshot Aerospace, koji su podijeljeni s agencijom Reuters.

Znakovi kvara u orbiti

Vjeruje se da je Cosmos 2553 radarski satelit za ruske obavještajne službe, kao i platforma za testiranje radijacije. Prošle godine, satelit je postao centar američkih optužbi da Rusija godinama razvija nuklearno oružje sposobno uništiti čitave satelitske mreže, poput Starlink internet sistema kompanije SpaceX, koji koriste ukrajinske trupe.

Američki zvaničnici procjenjuju da je svrha satelita Cosmos 2553, iako on sam nije oružje, da pomogne Rusiji u razvoju nuklearnog protusatelitskog oružja. Rusija je negirala da razvija takvo oružje i tvrdi da je Cosmos 2553 namijenjen istraživačkim svrhama.

Satelit Cosmos 2553 nalazi se u relativno izoliranoj orbiti, oko 2.000 km iznad Zemlje, parkiran u zoni visoke kosmičke radijacije koju komunikacijski ili sateliti za posmatranje Zemlje obično izbjegavaju.

Kompanija LeoLabs je u novembru detektovala, koristeći Dopler radarske mjerenja iz svoje globalne mreže zemaljskih stanica, ono što su izgledali kao nepravilni pokreti satelita. U decembru, kompanija je unaprijedila svoju procjenu na “visoku pouzdanost” da se satelit nekontrolisano vrti, zasnovano na dodatnim radarskim podacima i snimcima satelita koje je napravila druga svemirska kompanija, izjavio je za Reuters Darren McKnight, viši tehnički saradnik u LeoLabs-u.

Rusko Ministarstvo odbrane nije odgovorilo na zahtjev za komentar.

Ovo zapažanje snažno sugeriše da satelit više nije operativan,

naveo je Centar za strateške i međunarodne studije (CSIS), think-tank sa sjedištem u Washingtonu, komentarišući analizu LeoLabsa u svom godišnjem izvještaju “Procjena prijetnji u svemiru” objavljenom u petak.

Američka svemirska komanda (U.S. Space Command), koja prati objekte u svemiru i ranije je osuđivala ruske vojne satelite, saopštila je da je upoznata s promjenom visine satelita Cosmos 2553, ali je odbila dati dalju procjenu o njegovom trenutnom stanju.

Satelit je i ranije pokazivao znakove čudnog ponašanja. Kompanija Slingshot, čija globalna mreža teleskopa prati letjelicu od njenog lansiranja 5. februara 2022., detektovala je promjene u maju 2024. godine.

Slingshot je primijetio da je svjetlina objekta postala promjenjiva, ukazujući na potencijalno nekontrolisano okretanje (tumble),

izjavio je glasnogovornik kompanije.

Međutim, prema najnovijim opservacijama kompanije Slingshot, čini se da se Cosmos 2553 stabilizovao, navela je Belinda Marchand, glavna naučnica kompanije.

Širi kontekst: Svemirsko naoružanje i praćenje

Rusija, nekadašnja svemirska sila koja je lansirala prvog čovjeka u svemir 1961. godine, decenijama je u sigurnosnoj utrci u svemiru sa SAD-om. Ova utrka se posljednjih godina intenzivirala i postala vidljivija javnosti, dok Zemljina orbita postaje žarište za konkurenciju privatnog sektora i vojne tehnologije koje pomažu kopnenim snagama.

Komercijalne usluge praćenja svemira relativno su mlade, ali se brzo razvijaju i veoma su tražene kako broj civilnih i vojnih satelita u svemiru raste. Američko Ministarstvo odbrane i vojske drugih zemalja, želeći izbjeći vojne pogrešne procjene, postavile su bolji “vid” u orbiti kao visoki prioritet kako bi bolje razlikovale različite vrste manevara svemirskih letjelica i utvrdile da li su objekti civilni ili vojni.

Glasnogovornik Američke svemirske komande izjavio je da je Rusija tvrdila da je misija satelita Cosmos 2553 testiranje instrumenata na brodu u okruženju visoke radijacije, “ali to se ne poklapa s njegovim karakteristikama.”

Ova nedosljednost, uparena s pokazanom spremnošću za ciljanje američkih i savezničkih objekata u orbiti, povećava rizik od pogrešne percepcije i eskalacije,

rekao je glasnogovornik.

Cosmos 2553 jedan je od desetina ruskih satelita u svemiru za koje se sumnja da su povezani s njenim vojnim i obavještajnim programima. Zemlja smatra SpaceX-ov Starlink, ogromnu konstelaciju hiljada satelita, legitimnim vojnim ciljem jer ukrajinske trupe koriste tu uslugu u kombinaciji s oružjem na bojnom polju.

Moskva, kao i Kina i SAD, ulažu desetine milijardi dolara u vojne svemirske sposobnosti i tajno testiraju niz tehnologija u orbiti koje bi mogle imati neprijateljsku vojnu upotrebu, izazivajući zabrinutost zbog pogrešnih procjena i pravila opravdanog ciljanja u slučaju budućeg sukoba u svemiru. SAD su posljednjih godina otvorenije prihvatile svemir kao vojnu arenu, obavijajući veći dio svojih kosmičkih vojnih i obavještajnih aktivnosti tajnošću, dok se uveliko oslanjaju na privatne kompanije poput SpaceX-a Elona Muska za velike programe.

Tri američka zvaničnika upoznata s obavještajnim podacima izjavila su da se vrijeme iznošenja optužbi (o nuklearnom ASAT programu) uveliko zasnivalo na lansiranju satelita kojeg su identifikovali kao Cosmos 2553, što je produbilo razumijevanje Washingtona o ruskom napretku u tom programu.