Odbrana Sarajeva i BiH: Sjećanje na ključni 2. maj 1992.

Drugi maj 1992. godine ostaje trajno urezan u sjećanje građana Sarajeva kao dan ključne bitke za odbranu grada i države Bosne i Hercegovine. Prije 33 godine, tog dana su snage tadašnje Jugoslovenske narodne armije (JNA), potpomognute paravojnim formacijama iz Srbije, pokušale zauzeti ključne državne institucije u centru Sarajeva i time preuzeti kontrolu nad glavnim gradom.

Odbijen napad na Predsjedništvo

Odlučan otpor slabo naoružanih, ali izuzetno motivisanih i hrabrih branilaca – pripadnika Teritorijalne odbrane, specijalne jedinice republičkog MUP-a i brojnih građana – spriječio je pad zgrade Predsjedništva BiH. Da je agresor uspio u svojoj namjeri, posljedice po opstanak Bosne i Hercegovine bile bi nesagledive.

Ključni sukobi vodili su se u širem rejonu Skenderije, gdje su branioci uspjeli zaustaviti prodor oklopnih vozila i pješadije. Paralelno sa napadom na Predsjedništvo, JNA i paravojne snage pokušale su zauzeti i druge vitalne objekte u centru grada, poput zgrada Općine Centar i Skupštine. Borbe su trajale satima, od prijepodnevnih do ranih poslijepodnevnih sati, dok su se snage Patriotske lige, rezervni sastav policije, Vikićevi specijalci i novooformljeni teritorijalci, uprkos nedostatku adekvatnog naoružanja, hrabro suprotstavljali nadmoćnijem agresoru.

Zapaljena Glavna pošta, uhapšen Izetbegović

Istog dana, Sarajevo je pretrpjelo još jedan težak udarac – zapaljena je zgrada Glavne pošte, što je dovelo do prekida telefonskih veza u centralnim dijelovima grada (Stari Grad i Centar). Odgovornost za ovaj čin pripisana je poštanskim tehničarima iz Beograda i Zadra.

Dodatni šok izazvala je vijest o hapšenju predsjednika Predsjedništva RBiH, Alije Izetbegovića, na sarajevskom aerodromu. Pripadnici JNA, predvođeni generalom Vojislavom Đurđevcem, priveli su ga po povratku sa mirovnih pregovora u Lisabonu i odveli u vojni objekat u Lukavici. Izetbegović je oslobođen dan kasnije, 3. maja, u razmjeni koja se dogodila u Dobrovoljačkoj ulici.

Nastavak agresije pod drugim imenom

Iako je JNA formalno objavila povlačenje iz BiH 10. maja 1992. godine, njena struktura, naoružanje i većina kadra ostali su u zemlji, transformišući se u Vojsku Republike Srpske (VRS). Ova novoformirana vojska, pod komandom Ratka Mladića i političkim vodstvom Radovana Karadžića, nastavila je agresiju, prije svega opsadu i terorisanje glavnog grada.

Najduža opsada modernog doba

Opsada Sarajeva trajala je punih 1.425 dana, postavši jedna od najdužih i najbrutalnijih u modernoj historiji. Stanovnici su preživljavali u nehumanim uslovima, bez struje, vode, grijanja i hrane, izloženi konstantnoj artiljerijskoj i snajperskoj vatri. Uprkos svemu, grad i njegovi građani pokazali su nevjerovatan otpor i nisu se predali. Tokom opsade ubijen je 11.541 građanin Sarajeva, među kojima je bilo 1.601 dijete.

Za zločine počinjene tokom opsade Sarajeva, pred Međunarodnim krivičnim sudom za bivšu Jugoslaviju (ICTY) u Hagu, na doživotne kazne zatvora osuđeni su Radovan Karadžić i Ratko Mladić. Osuđeni su i komandanti Sarajevsko-romanijskog korpusa VRS-a, Stanislav Galić (doživotno) i Dragomir Milošević (29 godina zatvora).