Jedan od tri doktora u Evropi ima više od 55 godina. Koje su zemlje najugroženije zbog starenja radne snage?

Projekcije pokazuju da starenje zdravstvenih radnika ne može pratiti brzo starenje stanovništva EU. Zbog toga je ovaj problem ozbiljan.

U 2022. godini, više od trećine doktora u zemljama EU imalo je 55 ili više godina. Taj udio bio je 40% ili više u polovini članica.

Prema izvještaju „Health at a Glance: Europe 2024“, koji su zajednički objavili OECD i Evropska komisija, 35% doktora u EU imalo je 55 ili više godina.

Ova brojka je neponderisana prosječna vrijednost, što znači da ne uzima u obzir veličinu populacije. Budući da je udio bio veći od 40% u najnaseljenijim članicama, ponderisani prosjek je vjerovatno i viši od 35%.

Situacija je još ozbiljnija u gotovo polovini zemalja, gdje je skoro jedan od pet doktora imao 65 ili više godina.

„Starenje medicinske radne snage, posebno u kombinaciji s postojećim manjkom i rastućim zahtjevima za zdravstvenom zaštitom, predstavlja ozbiljan rizik za održivost zdravstvenih sistema u Evropi“, rekao je dr. Ole Johan Bakke, predsjednik Stalnog komiteta evropskih doktora (CPME), za Euronews Health.

Većina doktora u Italiji i Bugarskoj ima više od 55 godina

Udio doktora starijih od 55 godina kretao se od 21% u Rumuniji do 54% u Bugarskoj i Italiji. Kada se uključe Ujedinjeno Kraljevstvo (podaci iz 2021) i neke kandidatkinje za članstvo i EFTA zemlje, UK je imalo najniži udio (14%), a zatim Turska (15%).

Razlozi velikih razlika između, naprimjer, Italije i UK su dvostruki.

„Velika razlika između zemalja poput UK i Italije može se objasniti politikama u vezi s brojem ugovora za postdiplomske studije – koji su u Italiji godinama smanjivani zbog nedostatka ekonomskih ulaganja i predviđanja – kao i različitim nivoom atraktivnosti koje te zemlje imaju za doktore obrazovane u inostranstvu“, objasnila je dr. Alessandra Spedicato, predsjednica Evropske federacije zaposlenih doktora (FEMS).

Njemačka i Francuska bilježe visoke udjele starijih doktora

U Njemačkoj i Francuskoj, udio doktora starijih od 55 godina bio je blizu polovine – 44%, odnosno 43%.

Ostale zemlje u kojima je taj udio bio 40% ili više uključuju Latviju, Estoniju, Mađarsku, Belgiju, Češku, Litvaniju, Luksemburg, Poljsku i Kipar.

Sve nordijske zemlje bilježile su udjele ispod prosjeka EU, uključujući posebno niske vrijednosti u Norveškoj i Finskoj, gdje je samo 24% doktora imalo 55 ili više godina.

Doktori stariji od 65 godina čine petinu u više zemalja

Posebno zabrinjava podatak da doktori stariji od 65 godina čine gotovo jednu petinu ukupnog broja u više evropskih zemalja.

U 11 zemalja EU, udio doktora od 65 i više godina bio je iznad 18%, a u većini njih i preko 20%. Prema Eurostatu, u Italiji je iznosio čak 27%.

Malta ima najveći udio mladih doktora

U EU, Malta ima najveći udio doktora mlađih od 35 godina – 46%, a slijedi Rumunija sa 34%.

Nijedna druga zemlja EU ne prelazi 30% u ovoj kategoriji, osim kandidatkinje Turske, koja iznosi 41%.

U Italiji je taj udio 11%, u Francuskoj 16%, a u Njemačkoj 20%.

Zašto se udio starijih doktora toliko razlikuje u Evropi?

Gaetan Lafortune, koordinator izvještaja „Health at a Glance: Europe“ i viši ekonomista pri OECD Health Division, objasnio je da se značajne razlike u udjelu starijih doktora (55+) širom Evrope mogu pripisati kombinaciji strukturnih politika i kulturnih faktora koji utiču i na dolazak novih doktora i na zadržavanje postojećih.

„Loš balans između posla i privatnog života, velika administrativna opterećenja i neadekvatna plata u nekim zemljama tjeraju mlade doktore da emigriraju ili potpuno napuste profesiju“, rekao je Lafortune.

Prvi ključni faktor su stope ulaska novih doktora. Neke zemlje s ograničenim brojem mjesta na fakultetima ili programima specijalizacije nisu uspjele proizvesti dovoljno mladih doktora da zamijene penzionisane.

Drugi faktor su stope zadržavanja. I one bitno utiču na razlike.

Treći faktor su stope izlaska iz profesije. U nekim zemljama doktori mogu raditi i nakon penzije, uz djelimično penzionisanje ili skraćeno radno vrijeme, što se često podstiče dodatnim penzijskim primanjima, dok druge zemlje striktno penzionišu sa 65 godina, čime se ograničava broj starijih doktora.

Karijere u medicini postaju manje privlačne za mlade

Spedicato iz FEMS-a naglašava da medicina postaje manje privlačna novim generacijama zbog društvenih promjena koje su smanjile tradicionalnu vrijednost doktorskog poziva, uz povećanu težnju za boljim balansom života i posla.

Također je istakla da tendencija mladih doktora da emigriraju u zemlje s boljim uslovima dodatno doprinosi razlikama među zemljama.

Johan Bakke iz CPME dodaje da postajanje potpuno kvalifikovanim doktorom u mnogim zemljama traje između 10 i 14 godina.

„Prošle odluke o ograničavanju broja upisa na medicinske fakultete – često motivisane mjerama štednje – imale su dugotrajne posljedice koje se danas ispoljavaju kao starenje radne snage“, rekao je.

Spedicato je naglasila da politička i ekonomska ulaganja u medicinske studije donose rezultate tek godinama kasnije.

Sestre stare sporije od doktora

U gotovo svim zemljama s dostupnim podacima, udio medicinskih sestara starijih od 55 godina manji je nego kod doktora.

Neponderisani prosjek EU iznosi 24%, a nacionalne vrijednosti se kreću od 10% u Rumuniji do 39% u Latviji.

U Italiji taj udio iznosi samo 24% kod sestara, naspram 54% kod doktora – što je najviši udio, zajedno s Bugarskom.

Zdravstvena radna snaga zaostaje za starenjem stanovništva EU

Prema izvještaju, 20 zemalja EU prijavilo je manjak doktora u 2022. i 2023. godini, dok je 15 zemalja imalo i manjak medicinskih sestara.

Manjak zdravstvenih radnika u Evropi uglavnom je izazvan „dvostrukim demografskim“ izazovom – starenjem stanovništva i istovremenim starenjem zdravstvene radne snage.

U 2022. godini, omjer osoba starijih od 65 godina prema ukupnoj zaposlenosti u zdravstvenom i socijalnom sektoru EU bio je 3,49.

Projekcije pokazuju da će se taj broj povećati na 3,94 do 2050. godine, što ukazuje na pad broja dostupnih zdravstvenih radnika po jednoj starijoj osobi.

James Buchan iz Health Foundation naglasio je potrebu za strategijama zasnovanim na dokazima i dugoročnim projekcijama kako bi se odgovorilo na ovaj izazov.