Najdetaljnije slike do sada prikazuju kako nastaju planete

Astronomi su zabilježili najoštrije i najpreciznije slike mladih planetarnih sistema u kojima se planete tek počinju formirati.

Impresivne slike objavljene 28. aprila nude jedinstven uvid u rane faze nastanka planeta u više od desetak zvjezdanih sistema, prikazujući gdje i kako planete nastaju, kojom brzinom se formiraju i od kojih materijala su sastavljene. Ova otkrića mogu pomoći naučnicima da poboljšaju računarske modele nastanka planeta, kao i da bolje razumiju kako se ovi embrionalni sistemi razlikuju od već otkrivenih zrelih egzoplaneta.

Za ove rezultate zaslužan je napredni sistem posmatranja putem Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) u Čileu. Koristeći sofisticirane tehnike koje smanjuju izobličenja i pojačavaju jasnoću, astronomi su uspjeli mapirati proces formiranja planeta s do sada neviđenom preciznošću, otkrivajući prstenove, spirale i vrtložne strukture u gasnim diskovima koji okružuju mlade zvijezde.

“Ove nove tehnike su kao da ste zamijenili naočale za čitanje moćnim dvogledom,” rekao je Richard Teague s MIT-a, vodeći istraživač projekta.
“Otkrivaju potpuno novu razinu detalja u sistemima gdje nastaju planete.”

Koristeći ALMA, Teagueov tim zabilježio je slike 15 mladih zvjezdanih sistema udaljenih od nekoliko stotina do hiljadu svjetlosnih godina. Umjesto da direktno pokušaju detektovati slabo svjetlo mladih planeta, istraživači su tražili suptilne tragove koje te planete ostavljaju u svom okruženju — pukotine i prstenove u diskovima prašine, vrtložna kretanja gasa izazvana gravitacijom planeta i druge poremećaje koji ukazuju na njihovo prisustvo.

“To je kao da pokušavate uočiti ribu gledajući tragove na površini vode, umjesto da gledate samu ribu,” objasnio je Christophe Pinte, astrofizičar iz Francuske koji je također bio jedan od voditelja istraživanja.

Početna analiza slika, predstavljena u 17 novih naučnih radova, otkriva da su ovi protoplanetarni diskovi veoma dinamična i haotična mjesta, s već razvijenim kompleksnim strukturama.

Među ključnim otkrićima su novi podaci o tome kako se veliki zrnasti materijali okupljaju u prstenove — koji su prethodnici planeta — kao i znaci gravitacionog uticaja diskova, što omogućava naučnicima da preciznije odrede koliko mase je dostupno za formiranje planeta.

“Vidimo dokaze o snažno poremećenim i dinamičnim diskovima, što jasno sugeriše da mlade planete oblikuju diskove u kojima nastaju,” rekao je Teague.

Značajno je i to što su mlađi istraživači igrali ključnu ulogu u projektu — čak 12 od 17 objavljenih naučnih radova napisali su naučnici na početku svojih karijera, a dodatne publikacije se očekuju kasnije ove godine.